Lưu ý khi sử dụng ceftriaxone

Giống như các dòng cephalosporin khác, như penicillin, ceftriaxon là loại thuốc có khả năng gây phản ứng quá mẫn, nặng nhất là sốc phản vệ có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng. Tuy nhiên, tỷ lệ gây sốc phản vệ của ceftriaxone tương đối hiếm nhưng đã được các báo cáo ADR (những phản ứng có hại của thuốc) ghi nhận trong các thông báo từ trước của ngành y tế trong nước cũng như quốc tế.
Thông tin về các trường hợp tử vong sau sốc phản vệ do dùng ceftriaxone đã khiến cho một số thầy thuốc e ngại khi sử dụng kháng sinh này. Tuy nhiên, ceftriaxone vẫn được sử dụng khá phổ biến ở các bệnh viện do hiệu quả khángkhuẩn tương đối tốt và giá cả chấp nhận được. Trong danh mục thuốc thiết yếu của Bộ Y tế công bố, cũng như trong danh mục thuốc của nhiều bệnh viện trong cả nước, ceftriaxone vẫn có mặt như là một kháng sinh tốt của nhóm cephalosporin thế hệ 3.
Sốc phản vệ do ceftriaxone ở trẻ sơ sinh đã đượcghi nhận do sử dụng chung với các sản phẩm có calci. Việc sử dụng ceftriaxone chung với các dung dịch hartmann hoặc ringer lactate là những dịch có chứa thành phần calci có thể gây nguy hiểm cho bệnh nhân. Những cảnh báo khi sử dụng sản phẩm ceftriaxone đã được ghi nhận như sau:
- Chống chỉ định dùng ceftriaxone cho trẻ sơ sinh có biểu hiện vàng da tăng bilirubin, đặc biệt ở trẻ sinh non.
- Không nên trộn ceftriaxone với các sản phẩm có chứa calci, như dung dịch ringer lactate hoặc hartmann hoặc sử dụng cùng với các sản phẩm dinh dưỡng dùng qua đường truyền tĩnh mạch có chứa calci. Không sử dụng ceftriaxon và các sản phẩm có chứa calci qua đường tĩnh mạch chung hoặc khác đường truyền trong vòng 48 giờ.
- Cần lưu ý các trường hợp sốc phản vệ ở trẻ sơ sinh do tương tác giữa ceftriaxone và calci cũng không thể loại trừ nguy cơ này ở các lứa tuổi khác. Thầy thuốc cần phải hỏi kỹ tiền sử đã sử dụng sản phẩm có chứa calci trong vòng 48 giờ qua trước khi dùng ceftriaxone cho bệnh nhân.
Ceftriaxone là một loại kháng sinh thuộc nhóm bêta-lactam nên cũng có thể gây ra nhiều phản ứng quá mẫn kể cả nhóm I (sốc phản vệ theo cơ chế tiền mẫn cảm-IgE) và nhóm IV (quá mẫn muộn qua trung gian tế bào lympho T). Tuy nhiên, tính chung thì tần suất phản ứng quá mẫn đối với ceftriaxone là khoảng 3%, thấp hơn và hiếm gặp sốc phản vệ hơn so với penicillin. Hiện nay, cơ chế gây sốc phản vệ do ceftriaxone vẫn chưa được chứng minh và giải thích thỏa đáng.
Sốc phản vệ do ceftriaxone gần như không dự đoán được. Cho nên, ngoài những thủ tục thường quy bắt buộc khi sử dụng ceftriaxone như thử nghiệm phản ứng trên da, cần phải có sẵn bộ cấp cứu sốc phản vệ ngay bên cạnh khi tiêm thuốc cho bệnh nhân và cần phải theo dõi chặt chẽ bệnh nhân sau khi dùng thuốc ít nhất là 30 phút. Khuyến cáo sử dụng các kháng sinh khác cùng nhóm nếu có thể được. Chỉ sử dụng ceftriaxone trong trường hợp không còn sự lựa chọn nào tốt hơn. Đối với các trường hợp phụ nữ có thai, người đang cho con bú, trẻ em nếu cần dùng kháng sinh nên tránh không lựa chọn thuốc này. Ceftriaxone có thời gian bán hủy dài và hoạt phổ rộng nên khi sử dụng chỉ nên tiêm ngày 1 lần đối với tất cả các liều chỉ định. Tuy nhiên, hiện nay, tại nhiều bệnh viện, kể cả tuyến Trung ương vẫn có tình trạng tiêm ceftriaxone 2 lần/ngày không những không nâng cao hiệu quả điều trị mà còn gây lãng phí trong việc dùng thuốc.